شبکه بارنده خودکار در ساختمان چیست؟

شبکه بارنده خودکار (اسپرینکلر) یکی از مهم ترین و رایج ترین سیستم های ایمنی در ساختمان ها برای محافظت از جان و مال انسان ها در برابر حریق است. این سیستم ها از تکنولوژی های پیشرفته برای تشخیص و اطفاء خودکار آتش سوزی ها استفاده می کنند. هدف اصلی از نصب شبکه بارنده خودکار, کاهش آسیب ها و خسارات ناشی از حریق در کوتاه ترین زمان ممکن است. در این مقاله, به بررسی جامع این سیستم ها, انواع, نحوه عملکرد و اهمیت آنها در ایمنی ساختمان ها می پردازیم. (جهت خرید و بررسی به قیمت ورق مراجعه نمایید)

تاریخچه شبکه های بارنده خودکار

اولین شبکه بارنده خودکار در سال ۱۸۷۴ توسط یک مخترع آمریکایی به نام هنری پارملی ساخته شد. با پیشرفت تکنولوژی و افزایش نیاز به ایمنی در ساختمان های تجاری و صنعتی, این سیستم ها به تدریج بهبود یافتند و امروزه در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان یکی از ضروریات ایمنی ساختمان شناخته می شوند. در ایران نیز, به دلیل افزایش جمعیت و توسعه ساختمان های بلندمرتبه, شبکه های بارنده خودکار جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند.

اجزای اصلی شبکه بارنده خودکار

یک شبکه بارنده خودکار از اجزای مختلفی تشکیل شده که هریک وظایف خاصی در عملکرد سیستم دارند. این اجزا شامل موارد زیر هستند:

1. منبع آب: منبع آب سیستم باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا بتواند جریان کافی برای اطفاء آتش را تأمین کند. منابع آب ممکن است مخازن ذخیره آب, سیستم های تامین آب شهری یا چاه ها باشند.
2. لوله کشی و اتصالات: لوله کشی ها و اتصالات شبکه باید از مواد مقاوم در برابر حرارت و فشار بالا ساخته شوند تا در شرایط اضطراری آسیب نبینند.
3. سر بارنده (اسپرینکلرها): این سرها دارای حسگرهای حرارتی هستند که در صورت افزایش دما به حد خاصی, عمل می کنند و آب را به طور خودکار در ناحیه ای که آتش سوزی شروع شده, پاشش می کنند.
4. پمپ ها: پمپ ها جریان آب را در شبکه به حرکت در می آورند و فشار کافی را برای خروج آب از سر بارنده ها ایجاد می کنند. برخی از شبکه ها از پمپ های دیزل یا الکتریکی به عنوان منبع قدرت استفاده می کنند.
5. سیستم های کنترل و اعلام حریق: این سیستم ها وظیفه دارند که به سرعت وقوع حریق را تشخیص دهند و دستور عمل به شبکه بارنده خودکار را صادر کنند.

نحوه عملکرد شبکه بارنده خودکار

عملکرد شبکه بارنده خودکار به گونه ای است که در صورت تشخیص افزایش دما در یک ناحیه از ساختمان, سر بارنده های آن بخش فعال می شوند و آب را پاشش می کنند. در حالت معمول, سر بارنده ها دارای حسگرهای حرارتی هستند که در دمایی بین ۵۷ تا ۷۴ درجه سانتی گراد عمل می کنند. در صورت رسیدن دما به این حد, حسگر فعال می شود و آب از سر بارنده به سمت آتش پاشیده می شود. (جهت مطالعه بیشتر به لوله درزدار مراجعه نمایید)

شبکه های بارنده خودکار معمولا به گونه ای طراحی شده اند که فقط سر بارنده های نزدیک به محل آتش سوزی فعال شوند. این ویژگی موجب صرفه جویی در مصرف آب و جلوگیری از خسارت به بخش های دیگر ساختمان می شود. (جهت مطالعه بیشتر به لوله بدون درز مراجعه نمایید)

انواع شبکه های بارنده خودکار

شبکه های بارنده خودکار را می توان بر اساس نحوه عملکرد و کاربرد آنها به چند دسته تقسیم کرد:

1. سیستم تر (Wet System): در این سیستم, لوله ها همیشه پر از آب هستند. وقتی سر بارنده فعال می شود, آب به سرعت خارج شده و به آتش می رسد. این نوع شبکه ها بیشتر در مناطق گرم و بدون یخبندان کاربرد دارند.
2. سیستم خشک (Dry System): این سیستم برای مناطقی که در معرض سرما و یخبندان هستند مناسب است. در این سیستم, لوله ها پر از هوای فشرده هستند و وقتی سر بارنده فعال می شود, هوای فشرده تخلیه شده و آب وارد لوله ها می شود.
3. سیستم پیش عملگر (Pre-Action System): این سیستم برای مکان هایی که احتمال آسیب به تجهیزات حساس وجود دارد (مانند اتاق های سرور) استفاده می شود. در این شبکه ها آب تنها زمانی به لوله ها وارد می شود که هم حسگر حرارتی و هم سیستم اعلام حریق فعال شوند.
4. سیستم سیلابی (Deluge System): این نوع سیستم برای مکان هایی که آتش به سرعت گسترش می یابد (مانند کارگاه های شیمیایی) طراحی شده است. در این سیستم, تمامی سر بارنده ها باز هستند و در صورت فعال شدن, آب به طور همزمان از همه بارنده ها خارج می شود.

مزایای استفاده از شبکه بارنده خودکار در ساختمان ها

استفاده از شبکه های بارنده خودکار در ساختمان ها مزایای زیادی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:

1. کاهش آسیب های جانی و مالی: شبکه بارنده خودکار با اطفاء سریع حریق, مانع از گسترش آتش می شود و از جان و مال افراد محافظت می کند.
2. صرفه جویی در مصرف آب: شبکه های بارنده خودکار به گونه ای طراحی شده اند که فقط در مناطق دچار حریق عمل کنند و از پاشش آب در سایر بخش های ساختمان جلوگیری کنند.
3. کاهش هزینه های بیمه: بسیاری از شرکت های بیمه به ساختمان هایی که دارای شبکه بارنده خودکار هستند, تخفیف در حق بیمه ارائه می دهند, چرا که احتمال وقوع خسارت در این ساختمان ها کمتر است.
4. عملکرد خودکار و بی نیاز از حضور نیروی انسانی: این شبکه ها به طور خودکار و بدون نیاز به نیروی انسانی عمل می کنند و حتی در صورت خالی بودن ساختمان نیز مؤثر هستند.

چالش ها و مشکلات شبکه های بارنده خودکار

با وجود مزایای بسیاری که شبکه های بارنده خودکار دارند, مشکلات و چالش هایی نیز وجود دارد که عبارتند از:

1. هزینه نصب و نگهداری بالا: هزینه اولیه نصب شبکه بارنده خودکار و همچنین هزینه های نگهداری دوره ای آن ها نسبتاً بالا است.
2. خطر آسیب ناشی از نشت آب: در صورت عدم بررسی و نگهداری صحیح, امکان نشت آب و ایجاد خسارت به تجهیزات و وسایل داخل ساختمان وجود دارد.
3. تأثیر عوامل محیطی: در برخی مناطق که دمای هوا بسیار پایین است, احتمال یخ زدن لوله ها وجود دارد که می تواند باعث عدم عملکرد صحیح سیستم شود.
4. عدم تشخیص حریق های کوچک: شبکه های بارنده خودکار بر اساس دمای محیط عمل می کنند و ممکن است در مواردی که دمای آتش به حد موردنیاز نرسد, عمل نکنند.

استانداردها و مقررات مربوط به شبکه های بارنده خودکار

در بسیاری از کشورها, نصب شبکه های بارنده خودکار در ساختمان های بزرگ و عمومی اجباری است و استانداردهای خاصی برای آن ها وجود دارد. از جمله این استانداردها می توان به استانداردهای NFPA (انجمن ملی حفاظت از حریق آمریکا) و استانداردهای اروپایی EN اشاره کرد. این استانداردها شامل دستورالعمل هایی برای طراحی, نصب و نگهداری شبکه های بارنده خودکار هستند که رعایت آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است. (جهت مطالعه بیشتر به  تفاوت لوله درزدار و بدون درز مراجعه نمایید)

نکات مهم در طراحی و نصب شبکه بارنده خودکار

طراحی و نصب شبکه بارنده خودکار باید با دقت و با در نظر گرفتن ویژگی های ساختمان انجام شود. نکات زیر برای نصب این شبکه ها اهمیت دارند:

• محاسبه دقیق جریان و فشار آب: فشار و جریان آب باید به گونه ای تنظیم شود که بتواند نیازهای سیستم را در مواقع اضطراری تأمین کند.
• انتخاب نوع مناسب سیستم: بسته به نوع کاربری ساختمان و شرایط محیطی, نوع مناسب سیستم (تر, خشک, پیش عملگر یا سیلابی) باید انتخاب شود.
• محل نصب سر بارنده ها: سر بارنده ها باید در مکان هایی نصب شوند که بتوانند به بهترین نحو آب را به ناحیه آتش سوزی پاشش کنند و همچنین از آسیب دیدن آنها جلوگیری شود.
• تست و نگهداری دوره ای: سیستم های بارنده خودکار باید به صورت دوره ای تست و نگهداری شوند تا از عملکرد صحیح آن ها اطمینان حاصل شود.

نتیجه گیری

شبکه بارنده خودکار یکی از اصلی ترین سیستم های ایمنی در ساختمان ها برای مقابله با آتش سوزی است. با استفاده از این سیستم ها می توان از آسیب های جانی و مالی در صورت وقوع حریق جلوگیری کرد. انواع مختلفی از این شبکه ها وجود دارد که بسته به شرایط و نوع کاربری ساختمان انتخاب می شوند. با توجه به مزایای فراوان و نقش مؤثر این شبکه ها در افزایش ایمنی, استفاده از آنها به خصوص در ساختمان های بزرگ و پرتردد توصیه می شود.

جهت مطالعه بیشتر به لوله مراجعه فرمایید.