حد مجاز نشست ساختمان به چه عواملی بستگی دارد؟

مقدمه

نشست ساختمان, پدیده ای است که به دلیل تغییرات در زمین زیر ساختمان و فشار بار وارده از ساختمان به زمین رخ می دهد. این پدیده می تواند مشکلات جدی برای سازه به همراه داشته باشد و از این رو, درک حدود مجاز نشست و عوامل مؤثر بر آن اهمیت زیادی دارد. (جهت خرید و بررسی به قیمت میلگرد مراجعه نمایید)

مفهوم نشست ساختمان

نشست ساختمان به معنای فرورفتن تدریجی سازه در زمین است که در اثر تغییر شکل خاک زیر ساختمان رخ می دهد. این تغییر شکل می تواند ناشی از فشردگی خاک, تغییر در سطح آب زیرزمینی, یا سایر عوامل زمین شناسی باشد. نشست ساختمان به دو نوع کلی تقسیم می شود: نشست آنی و نشست تحکیمی.

نشست آنی: این نوع نشست بلافاصله پس از احداث ساختمان یا در مدت کوتاهی پس از اعمال بارهای وارده رخ می دهد. نشست آنی به دلیل تغییر شکل فوری خاک زیر پی و معمولاً در خاک های دانه ای اتفاق می افتد. (جهت خرید و بررسی به قیمت تیرآهن مراجعه نمایید)

نشست تحکیمی: این نوع نشست در طی زمان و به تدریج رخ می دهد. در نشست تحکیمی, آب موجود در منافذ خاک به مرور زمان از آن خارج می شود و خاک به تدریج فشرده تر می شود. این نوع نشست عمدتاً در خاک های ریزدانه و اشباع رخ می دهد.

حد مجاز نشست ساختمان

حد مجاز نشست ساختمان به میزان مجاز فرورفتن ساختمان در زمین اشاره دارد که سازه بتواند بدون آسیب جدی به کار خود ادامه دهد. این حد به عوامل مختلفی از جمله نوع سازه, نوع خاک زیر ساختمان, و نوع نشست بستگی دارد. به طور کلی, نشست های کوچک و یکنواخت معمولاً مشکلی ایجاد نمی کنند, اما نشست های زیاد و نامتقارن می توانند منجر به مشکلات جدی مانند ترک خوردگی دیوارها, تاب برداشتن درها و پنجره ها, و حتی فروپاشی سازه شوند.

در اکثر موارد, میزان مجاز نشست برای ساختمان های معمولی حدود ۲۵ میلی متر در نظر گرفته می شود. این مقدار بستگی به نوع ساختمان و شرایط زیرساختی دارد. در ساختمان های حساس تر, مانند پل ها یا ساختمان های بلند, این مقدار ممکن است کمتر باشد و نیاز به بررسی های دقیق تر دارد. (جهت مطالعه بیشتر به آزمایش خاک مراجعه نمایید)

عوامل مؤثر بر نشست ساختمان

نشست ساختمان به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

نوع خاک: نوع خاک زیر ساختمان یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر نشست است. خاک های ریزدانه, مانند خاک رس, مستعد نشست تحکیمی هستند, در حالی که خاک های دانه ای, مانند ماسه و شن, بیشتر دچار نشست آنی می شوند. (جهت مطالعه بیشتر به اسکلت بندی ساختمان مراجعه نمایید)

آب های زیرزمینی: تغییرات در سطح آب های زیرزمینی می تواند بر نشست ساختمان تأثیر بگذارد. افزایش یا کاهش سطح آب زیرزمینی ممکن است باعث ناپایداری خاک و نشست شود.

بار وارده از ساختمان: میزان باری که ساختمان بر زمین وارد می کند نیز می تواند بر میزان نشست تأثیر بگذارد. ساختمان های سنگین تر معمولاً نشست بیشتری دارند.

ساختمان های مجاور: ساخت و ساز در نزدیکی ساختمان های موجود ممکن است باعث نشست اضافی شود. این نشست می تواند به دلیل فشردگی خاک یا تغییرات در تراز زمین رخ دهد.

انواع نشست ساختمان

نشست ساختمان را می توان بر اساس نوع و شکل نشست به انواع مختلفی تقسیم کرد:

نشست یکنواخت: در این نوع نشست, ساختمان به طور یکنواخت در تمامی نقاط خود فرو می رود. این نوع نشست معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند و ساختمان می تواند به کار خود ادامه دهد. (جهت مطالعه به هوشمند سازی ساختمان مراجعه نمایید)

نشست نامتقارن: این نوع نشست هنگامی رخ می دهد که ساختمان به طور نابرابر در نقاط مختلف فرو می رود. نشست نامتقارن می تواند منجر به ترک خوردگی دیوارها و آسیب های سازه ای جدی شود. به عنوان مثال, نشست بیشتر در یک گوشه از ساختمان ممکن است باعث چرخش و تغییر شکل سازه شود.

راه های پیشگیری و کنترل نشست ساختمان

برای جلوگیری از نشست ساختمان و کنترل آن, می توان اقدامات مختلفی انجام داد:

مطالعه دقیق خاک: انجام مطالعات دقیق زمین شناسی و تعیین نوع خاک زیرساختی می تواند به پیش بینی نشست و اتخاذ تدابیر مناسب کمک کند.

طراحی مناسب پی: استفاده از پی های مناسب و مقاوم, با توجه به نوع خاک و شرایط زیرساختی, می تواند نشست را به حداقل برساند. به عنوان مثال, در خاک های ضعیف, استفاده از پی های عمیق تر یا پی های شمعی ممکن است ضروری باشد.

کنترل آب های زیرزمینی: اطمینان از زه کشی مناسب و کنترل سطح آب های زیرزمینی می تواند به کاهش خطر نشست کمک کند.

مانیتورینگ نشست: نظارت مداوم بر نشست ساختمان و استفاده از ابزارهای دقیق برای اندازه گیری نشست می تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات و انجام اقدامات پیشگیرانه کمک کند. (جهت مطالعه به مقاوم سازی ساختمان با فولاد پر مقاومت مراجعه نمایید)

عواقب نشست ساختمان

نشست ساختمان می تواند به عواقب جدی منجر شود که شامل موارد زیر است:

ترک خوردگی دیوارها و سقف: نشست نامتقارن می تواند باعث ترک خوردگی در دیوارها و سقف ساختمان شود. این ترک ها می توانند به مرور زمان گسترش یافته و به سازه آسیب بزنند.

تاب برداشتن درها و پنجره ها: نشست می تواند باعث تغییر شکل قاب های در و پنجره شود که ممکن است به تاب برداشتن و عملکرد نامناسب آن ها منجر شود.

آسیب به تأسیسات: نشست ممکن است به لوله کشی ها و تأسیسات ساختمان آسیب برساند, که می تواند باعث نشت آب یا خرابی سیستم های مختلف شود.

نتیجه گیری

نشست ساختمان پدیده ای طبیعی است که می تواند به دلیل تغییرات در خاک زیر ساختمان و فشار بار وارده رخ دهد. درک حدود مجاز نشست و شناخت عوامل مؤثر بر آن می تواند به کاهش خطرات ناشی از نشست و حفظ ایمنی و پایداری ساختمان کمک کند. با استفاده از روش های پیشگیری و کنترل مناسب, می توان نشست را به حداقل رساند و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرد.

بیمه کردن ساختمان: بیمه هایی که شامل پوشش های نشست ساختمان می شوند می توانند در صورت بروز خسارت, جبران مالی مناسبی را فراهم کنند.

با توجه به اثرات گسترده نشست بر سلامت سازه و ایمنی ساکنان, ضروری است که مالکان و سازندگان ساختمان ها به علائم نشست و روش های پیشگیری از آن توجه کافی داشته باشند. اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و واکنش سریع به علائم اولیه نشست می تواند از بروز مشکلات بزرگتر در آینده جلوگیری کند.

جهت مطالعه بیشتر به ویکی پدیا مراجعه فرمایید.